ناطق گلستان در گفت‌وگو با آنا عنوان کرد؛ (بخش دوم و پایانی)
بهره‌گیری از دانش کاربردی در صنعت با اجرای «طرح الف و ب» | نقش‌آفرینی دانشگاه در حل مسائل جامعه افزایش می‌یابد
عضو هیئت علمی گروه مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد به خدمت گرفتن دانش کاربردی در صنعت را هدف جدی بخشنامه ابلاغی طرح الف و ب اعضای هیئت علمی دانشگاه دانست و گفت: دانش‌فروشی دانشگاه هم بخش از اهداف طرح است.
گروه استان‌های خبرگزاری آنا - مجتبی آزادیان؛ بخش نخست گفت‌وگوی خبرنگار آنا با احمد ناطق گلستان عضو هیئت علمی گروه مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد درباره طرح الف و ب اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و فواید و مزایای آن از دید کاربران گذشت. وی این طرح را برنامه‌ریزی برای ساماندهی، توسعه، پیشرفت و توانمندسازی اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرد، طرحی که اعضای هیئت علمی را به دو گروه الف و ب تفکیک کرده و در واقع به‌دنبال طرد استادان نیست و به هیچ‌وجه به‌دنبال دسته‌بندی، قشربندی یا تقسیم اعضای هیئت علمی به دو گروه بد و خوب نبوده است.
اکنون بخش دوم و پایانی گفت‌وگوی خبرنگار آنا با ناطق گلستان عضو هیئت علمی گروه مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد درباره طرح الف و ب اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی را پی‌می‌گیریم.
بیشتر بخوانید:
انجام مأموریت‌های علمی، آموزشی و پژوهشی با ظرفیت اعضای هیئت علمی
طرحی که نه مچ می‌گیرد نه دنبال تقسیم‌بندی خوب و بد است
افزایش مشارکت استادان در طرح‌های دانش‌بنیان
طرحی که استادان را پویاتر می‌کند
«طرح الف و ب» مقدمه‌ای بر حرکت بزرگ علمی
آنا: درباره تعابیر اشتباهی که از بخشنامه الف و ب اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی برداشت می‌شود، صحبت کنید.
ناطق گلستان: برخی شنیده‌ها حاکی از این است که طبق بخشنامه الف و ب اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی باید برای دانشگاه پول دربیاورند یا برای دانشگاه کار کنند و تعابیر دیگر چنینی به گوش می‌رسد، اینها تعابیر اشتباهی است که از بخشنامه می‌شود.
دانش‌فروشی برخلاف تعبیر اشتباهی که رایج است، اتفاقاً در دانشگاه‌های معتبر دنیا انجام می‌شود. دانش‌فروشی کار محیط دانشی و کار دانشگاه است. دانشگاه باید دانش بفروشد.
سوءتعبیری که در این بین می‌شود، مربوط به موضوع دانش‌فروشی است، دانش‌فروشی برخلاف تعبیر اشتباهی که رایج است، اتفاقاً در دانشگاه‌های معتبر دنیا انجام می‌شود. دانش‌فروشی کار محیط دانشی و کار دانشگاه است. دانشگاه باید دانش بفروشد، مقصود این بخشنامه هم همین است.
مگر ما سال‌ها در کشورمان و اقتصادمان مرتباً فریاد نمی‌زنیم درآمدهای نفتی و درآمدهای غیرنفتی؟ این موضوع حتی در منویات حضرت آقا هم مرتباً تکرار می‌شود، موضوع تکیه بر درآمدهای غیرنفتی موضوعی عقلی و شرعی است و دنیا هم تأیید می‌کند.
بهتر است به این سؤالات پاسخ داده شود که شاخص توسعه‌یافتگی کشورهای توسعه‌یافته چیست؟ آیا به جز درآمدهای غیرنفتی است؟ به جز فروش محصولات پایین‌دستی و نه محصولات مادر است؟ نه فقط دانشگاه آزاد اسلامی بلکه دانشگاه‌های دنیا بر این موضوع تأکید دارند که اتکای صرف به درآمدهای شهریه‌ای خطاست، آیا کسی با این جمله مخالف است؟ اتکای به مدرک و تولید مدرک و آموزش برای آموزش خطاست و بعید هم می‌دانم کسی با این موضوع مخالف باشد.
از طرفی می‌دانیم که عمده هزینه‌های ما در دانشگاه آزاد اسلامی شامل حقوق، دستمزد، بیمه و مالیات است و از طرفی عمده درآمدهای دانشگاه آزاد اسلامی چیست؟ بدون شک درآمدها از آموزش بوده و هنوز هم همین است. همیشه محیط آموزشی بوده‌ایم و اکنون هم به همین منوال است.
اکنون که آموزش کشور ما به چالش خورده و رقبای ما در حوزه آموزشی و غیرانتفاعی‌ها زیاد شده‌اند و صندلی‌های دانشگاه‌های دولتی در بعضی رشته‌ها ظرفیت خالی دارند و عرضه بیش از تقاضاست و در برخی رشته‌ها حتی بدون کنکور جذب می‌کنیم، آیا وقت آن نیست که یک تغییر نگرش جدی از حوزه آموزش برای مدرک به آموزش برای مهارت و کارآفرینی اتفاق بیفتد؟
در حوزه آموزش و پژوهش دانشگاه باید دو اتفاق جدی رخ می‌داد؛ نخست اینکه در حوزه آموزش باید دانشگاه دانشجویان را به سمت مهارت‌افزایی و کارآفرینی سوق می‌داد که البته از طریق همین تغییر نگرش به هیئت علمی اتفاق خواهد افتاد. یعنی دغدغه هیئت علمی از کلاس رفتن برای آموزش صِرف به کلاس رفتن برای کاربردی‌کردن مطالب و بومی‌سازی آن تا حد امکان تغییر کند.
بیشتر بخوانید:
«طرح الف و ب» از تخصص‌گریزی اعضای هیئت علمی جلوگیری می‌کند
«طرح الف و ب» مقدمه‌ای بر حرکت بزرگ علمی و اقتصادی دانشگاه
«طرح الف و ب» و درآمدهای غیرشهریه ۲ روی یک سکه
انتقاد از شیوه اجرای «طرح الف و ب»
تأثیر «طرح الف و ب» بر ارتباط پژوهشی استادان با خارج از دانشگاه
دوم اینکه در حوزه پژوهش باید برای دانشگاه حل مسائل پیرامونی (برون‌دانشگاهی) مهم باشد که همان تعبیر دانشگاه اجتماعی است (که از سوی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بارها مطرح شده است).
افزایش نقش‌آفرینی دانشگاه در حل مسائل جامعه
در واقع تأکید بر حوزه غیرشهریه‌ای در بخشنامه الف و ب یعنی افزایش درجه تأثیرگذاری و نقش‌آفرینی دانشگاه در حل مسائل جامعه پیرامونی. یعنی اینکه دانشگاه آزاد در حل مسائل شهرداری‌ها، استانداری، شرکت‌ها و صنایع، خانوارها و ... باید وزنی را داشته باشد که انتظار از این سازمان علمی است.
طبیعتاً بهترین نهاد در دنیا، دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها هستند که بتوانند این مسائل را با بهترین نتیجه و کمترین خطا حل کنند؛ بنابراین در بخشنامه‌های پیوست‌شده الف و ب اشاره به روش‌های رسیدن به چنین اهدافی است. به‌طور مثال به راه‌اندازی سرای نوآوری، تأکید بر اقتصاد دانش‌بنیان، خدمات آزمایشگاهی، تجهیزات آزمایشگاهی، ارتباط با صنعت و ... اشاره شده است.
به‌کارگیری دانش کاربردی در صنعت
همه اینها در راستای همان بحث غیرشهریه‌ای است. اتفاقاً اگر برداشت عضو هیئت علمی این بود که درآمد غیرشهریه‌ای یعنی کسب درآمد عادی و اگر کسی چنین برداشتی دارد و اگر واحدی خواست به این سمت برود، باید با آن برخورد شود و به فرد یا دانشگاه بگوییم که اشتباه فهمیده‌اید. در واقع به خدمت آوردن دانش کاربردی در صنعت هدف جدی بخشنامه الف و ب است.
دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید که هیئت علمی باید دانش خود را بیاورد و اعضای هیئت علمی هم در این زمینه توانمندی‌های بسیار زیادی دارند. حداقل در نمونه کوچک استان خراسان رضوی می‌گویم که این توانایی تا حد زیادی وجود دارد؛ چراکه بعضی از اعضای توانمند هیئت علمی بیرون از دانشگاه خدماتی را به محیط پیرامونی ارائه می‌کنند.
طبق بخشنامه قراردادی که فرد با بیرون از دانشگاه دارد اگر در خدمت دانشگاه قرار دهد، این می‌شود قراردادهای برون‌دانشگاهی و هیئت علمی در گروه «الف» قرار می‌گیرد. عضو هیئت علمی‌ای که در صنایع نوآوری و در مراکز رشد فعالیت می‌کند، در آزمایشگاه‌ها خدمت ارائه و استانداردهای آزمایشگاهی را توسعه می‌دهد و منتج به درآمد هم می‌شود، مشاوره می‌دهد و در حوزه فرهنگی (همه‌اش هم درآمدی نیست) سطح فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی را در خدمت جامعه ارتقا می‌دهد در گروه «الف» قرار می‌گیرد.
بنابراین این تعابیر اشتباه هم نباید استفاده شود. اکنون که بیش از ۹۰ درصد اعضای هیئت علمی در گروه «الف» قرار گرفته‌اند، این به معنی افزایش حقوق و دستمزد خانواده دانشگاه آزاد آن هم به‌صورت هدفمند و بر مبنای علمی است.
به‌دلیل یک بی‌تدبیری که در حوزه سیستماتیک کشور اتفاق افتاده و این بی‌تدبیری منجر به افزایش تورم شده، خانواده دانشگاه آزاد آسیب دیده است و دانشگاه خواسته است که این آسیب را با برنامه جبران کند (که البته با شرایط فعلی دانشگاه که خودگردان است بسیار کار دشواری است) و مسیر، مسیر اشتباهی نیست.
ایرادی که طرح الف و ب دارد، این است که در کوتاه‌مدت (نه در بلندمدت) از نظر اقتصادی دانشگاه را از لحاظ بودجه‌ای تحت فشار قرار می‌دهد.اکنون بخشنامه‌ای ابلاغ شده تا هیئت علمی بیش از پیش در خدمت دانشگاه و جامعه قرار بگیرد که بعید می‌دانم هیچ شخص منصفی بخواهد این رفتار عالمانه را انکار کند؛ بنابراین اینها از مزایای بخشنامه و غیرقابل انکار است؛ اما شاید خوب رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی نشده است.
اینکه می‌گوییم می‌خواهیم آموزش‌مان را به ثروت و به محصول دانشی تبدیل کنیم، این خوب است، حرف بدی نیست، همه دانشگاه‌های دنیا در حال حرکت به این سمت و سو هستند و انصافاً این کم‌لطفی است که به این دلیل بخواهیم دانشگاه آزاد اسلامی را متهم کنیم.
آنا: آیا بخشنامه طرح الف و ب نقاط ضعفی هم دارد؟
ناطق گلستان: ایرادی که طرح الف و ب اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی دارد، این است که در کوتاه‌مدت (نه در بلندمدت) از نظر اقتصادی دانشگاه را از لحاظ بودجه‌ای تحت فشار قرار می‌دهد. دولت پول دارد، به درآمدهای نفت وصل است، صندوق ذخیره دارد و از خیلی جاهای دیگر می‌تواند برداشت کند؛ اما دانشگاه آزاد اسلامی به این درآمدها متصل نیست، همه یک جامعه علمی هستیم و واقعاً باید منصف باشیم، دانشگاه آزاد اسلامی هم یک بنگاه خودگردان و نیازمند کسب درآمد از محل تولید دانش است.
سازمانی که خودگردان است، خودش باید بتواند به اداره خویش بپردازد، خودش باید درآمدزایی و هزینه کند. آیا انصاف و عقلانی است که چنین ارگانی را با نهادی که خودگردان نیست، مقایسه کنیم؟ آن هم مقایسه با ارگانی که پول از جای دیگر می‌آید و آن سازمان فقط هزینه می‌کند؟
در دانشگاه آزاد اسلامی باید هزینه‌ها مدیریت و سعی شود در جلسات جلو هزینه‌های اضافی گرفته شود و ... اما آیا در دانشگاه‌های دولتی هم اینگونه است؟! در دانشگاه آزاد اسلامی خیلی از انرژی صرف این می‌شود که هزینه‌ها مدیریت شود؛ اما در دانشگاه‌های دولتی مسئولان به‌هیچ عنوان چنین انرژی را صرف نمی‌کنند؛ چراکه اصلاً دغدغه کسب درآمد ندارند.
بیشتر بخوانید:
«طرح الف و ب» مقدمه‌ای بر حرکت بزرگ علمی و اقتصادی دانشگاه
«طرح الف و ب» و درآمدهای غیرشهریه ۲ روی یک سکه
انتقاد از شیوه اجرای «طرح الف و ب»
تأثیر «طرح الف و ب» بر ارتباط پژوهشی استادان با خارج از دانشگاه
افزایش تولید علم و ارتقای دانش فنی استادان با اجرای «طرح الف و ب»
دانشگاه آزاد اسلامی را از نظر هزینه و درآمد و اقتصادی باید با ارگان‌های خصوصی مقایسه کرد. در این‌صورت متوجه شاهکار مسئولان در اجرای چنین بخشنامه‌ای خواهید شد.
دانشگاه دولتی در آینده دانشگاه‌داری را از دانشگاه آزاد اسلامی الگو می‌گیرد
آیا می‌دانید دانشگاه آزاد اسلامی با چنین افزایشی که داد، چه چیزی را ثابت کرد؟ ثابت کرد که خودگردان است و از نظر رتبه هم از دانشگاه‌های دولتی کم ندارد. دانشگاه آزاد اسلامی نشان داد که حتی در این مورد هم خود را با ارگان خصوصی و دانشگاه غیرانتفاعی مقایسه نمی‌کند و هدف‌گذاری کرده که از همان دانشگاه دولتی هم روزی عبور کند. کما اینکه اکنون هم در یک‌سری موضوعات از دانشگاه‌های دولتی عقب نیستیم؛ اما از آنها عبور خواهیم کرد. شک نکنید دانشگاه دولتی هم ناگزیر است در آینده دانشگاه‌داری را از دانشگاه آزاد اسلامی الگو بگیرد.
دانشگاه دولتی اگر به الگو و مدل دانشگاه آزاد اسلامی روی نیاورد، یعنی خودش را از بند حوزه آموزش صرف و محض خارج نکند و به سمت حوزه‌های غیرشهریه‌ای و دانش‌فروشی نرود، محکوم به عدم ادامه فعالیت است؛ کمااینکه در حوزه مدارس تقریباً شاهد همین موضوع هستیم - که البته آسیب‌های خاص خودش در جای خود محفوظ است - اکنون آنها هم چالش‌های جدی دارند و همه این موضوع را می‌دانیم. آنها سال‌هاست که با پول‌های دولتی شارژ می‌شوند؛ ولی به‌شدت دچار چالش هستند.
دانشگاه دولتی اگر به الگو و مدل دانشگاه آزاد اسلامی روی نیاورد، یعنی خودش را از بند حوزه آموزش صرف و محض خارج نکند و به سمت حوزه‌های غیرشهریه‌ای و دانش‌فروشی نرود، محکوم به عدم ادامه فعالیت است.
اما به موضوع نقاط ضعف بخشنامه الف و ب بازگردیم، چالش دانشگاه در کوتاه‌مدت به منابع مالی بازمی‌گردد. یعنی در کوتاه‌مدت فشاری به اعضای هیئت علمی وارد خواهد شد و در زمینه بودجه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی با چالش مواجه شده و دچار آسیب می‌شود.
درآمدها در دانشگاه آزاد اسلامی کاملاً مشخص است، فعلاً از محل شهریه دانشجو است؛ اما با بخشنامه «الف» و «ب» به سمت درآمدهای غیرشهریه‌ای ریل‌گذاری شده است و باید به آن سمت برویم؛ بنابراین در کوتاه‌مدت با این بخشنامه، افزایش کمی خواهیم داشت و فشار زیادی از لحاظ بودجه‌ای به واحدها وارد می‌شود؛ چراکه نمی‌توانند شهریه‌ها را به همان میزان افزایش حقوق بالا ببرند.
براساس بخشنامه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به دانشگاه آزاد اسلامی امکان افزایش شهریه بیش از ۲۰ تا ۲۵ داده نمی‌شود؛ البته منطقی هم نیست که اینقدر بالا ببرد؛ چراکه اگر زیاد بالا ببرد، شاید دانشجو نتواند ادامه تحصیل داشته باشد.
ریل‌گذاری به سمت درآمدهای غیرشهریه‌ای
عمده درآمد دانشگاه آزاد اسلامی از محل آموزش است و حداکثر ۲۰ تا ۲۵ درصد می‌تواند شهریه‌های آموزشی را بالا برد؛ اما از آن‌طرف بار هزینه‌ای ۴۰ تا ۴۵ درصد روی دوش دانشگاه است و این یعنی کسری بودجه؛ البته این معضل در کوتاه‌مدت است و در بلندمدت جبران خواهد شد. یعنی اگر همه ما عزم کنیم و به سمت درآمدهای غیرشهریه‌ای که تعریف کرده‌ایم، برویم در بلندمدت و در مدت زمان دو یا سه سال می‌توانیم این اختلاف را جبران کنیم.
نمی‌گویم یک‌ساله جبران می‌شود؛ چراکه نمی‌خواهیم غیرعلمی و غیرکارشناسی صحبت کنیم. در کشور هم وقتی می‌گویند درآمدهای غیرنفتی، اینگونه نیست که از فردا این اتفاق بیفتد. به‌طور مثال باید حوزه پتروشیمی و مشتقات آن، حوزه محصولات داروسازی و ... فعال شود؛ البته خیلی از این حوزه‌ها فعال شده است؛ اما باید بیشتر فعال شود تا بتواند ارزش افزوده از حوزه ترکیب دانش و ماده خام بگیرد.
دانشگاه آزاد اسلامی هم به همین شکل است. باید دانش خود را به ثروت تبدیل کنیم تا بتواند ارزش افزوده چندبرابری برای دانشگاه داشته باشد. دانشگاه‌های دنیا این کار را کرده‌اند. این حرف شعار نیست و اکنون هم دانشگاه آزاد این کار را انجام می‌دهد.
در مشهد وقتی می‌گوییم قرارداد برون‌دانشگاهی می‌گیریم، این قراردادها به این معنی است که در حال فروش دانش خود هستیم؛ بنابراین اگر به این سمت برویم، می‌توانیم ضعف‌ها را پوشش دهیم. درنهایت باید گفت در کوتاه‌مدت، اگر دولت جدید بتواند مطالبات بنیاد شهید را به‌صورت نقدی و به ارزش روز به ما بدهد، می‌توانیم حتی در کوتاه‌مدت هم این اختلاف را جبران کنیم؛ اما در بلندمدت با ریل‌گذاری که توسط بخشنامه انجام شده است، خود دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند مسیر را به جلو ببرد.
انتهای پیام/۴۱۰۳/۴۰۶۲/
انتهای پیام/
